Dünya hələ də ABŞ ətrafında dövr edir| O, Rusiyaya qarşı koalisiya qura bilər?

Bu, Baydenin Moskvada rejimin dəyişdirilməsinə çağırması kimi şərh edildi və şərh Amerikanın Rusiyaya münasibətindəki əhəmiyyətli dəyişikliyi əks etdirir. ABŞ rəsmiləri daha əvvəl demişdilər ki, Putini hakimiyyətdən kənarlaşdırmaq Birləşmiş Ştatların məqsədi deyil, həmçinin Ağ Ev rəsmiləri Baydenin açıqlamasını şərh edən zaman da bunu təkrarladılar. Baydenin şərhinə cavab olaraq Kremlin sözçüsü Dmitri Peskov deyib ki, Putinin gələcəyinə Bayden qərar verməyəcək: “Bu, yalnız Rusiya Federasiyası xalqının seçimi olmalıdır”.

Bayden Ukraynadakı müharibənin avtokratiya və demokratiya arasında mübarizədə döyüş olduğunu bildirib və Rusiyanın Ukraynaya təcavüzünü Qərblə Rusiya arasında onilliklər boyu davam edən mübarizənin bir hissəsi kimi təsvir edib: “Ukrayna xalqına mesajım odur ki, biz sizinləyik”.

Bu döyüşə ABŞ liderlik edir. Bayden administrasiyası Rusiyaya qarşı bir sıra iqtisadi sanksiyalar tətbiq edib, hətta Rusiyadan neft, qaz və kömür idxalını qadağan edib. Birləşmiş Ştatlar 2021-ci ilin yanvarından bəri Ukraynaya 1,2 milyard dollar yardım edib və Konqres bu yaxınlarda Ukraynaya 13,6 milyard dollarlıq əlavə yardımı əhatə edən xərclər paketini qəbul edib. Vaşinqtonun ciddiliyini daha da vurğulamaq üçün Pentaqon Avropaya daha 7000 hərbçi göndərib.

Avropa bu yeni təcavüz dalğası ilə mübarizədə heyrətamiz mətanət nümayiş etdirdi. Bir həftə ərzində Almaniya NATO-nun Rusiyaya qarşı sanitar kordonunun zəif halqasından öz dayaq nöqtəsinə çevrildi. Angela Merkelin dövründə Almaniyanın müdafiə büdcəsi NATO öhdəliyindən az idi və ölkənin enerji bazarı Rusiyanın enerji ixracatından asılılığı dərinləşdirmişdi. Ukraynanın işğalından sonra Almaniya kansleri Olaf Şolz ABŞ-ın Rusiyaya qarşı genişmiqyaslı sanksiyalarına qoşulub və Almaniyanın müdafiə büdcəsinə 100 milyard avro ayırıb. NATO ilə uzun müddət məsafə saxlayan İsveç və Finlandiyanın alyansa qoşulmaq istəyi müzakirə edildi. Hətta çoxillik neytral ölkə olan İsveçrə də Rusiyanın işğalını açıq şəkildə rədd edərək sanksiyalar rejiminə qoşuldu.

Fevral ayında “iki dövlət arasında dostluğun sərhədinin, habelə əməkdaşlığın “qadağan olunmuş” sahələrinin olmadığını” bəyan edən Çin belə işğal başlayandan bəri daha neytral ton almağa çalışdı. Prezident Si Cinpin müttəfiqi Putini tənqid etməklə yanaşı, münaqişədə “maksimum təmkinli olmağa” çağırıb. Pekinin hedcinq üçün çoxlu səbəbləri var. Həqiqətən də, Qərbin Rusiyaya qarşı tətbiq etdiyi sanksiyaların cəzalandırıcı hücumu Çin firmaları arasında Rusiya iqtisadiyyatını məhv edən eyni sanksiyaların arxitekturasına qapılacaqlarına dair geniş qorxulara səbəb olub.

Amerikanın ən güclü tərəflərindən biri həmfikir müttəfiqlərin koalisiyasını yaratmaq və koordinasiya etmək bacarığıdır. Bəlkə də bu liderlik heç vaxt bu qədər vacib olmamışdı. Rusiya təcavüzünün qarşısını almaq və davamlı koalisiya qurmaq üçün Vaşinqton ənənəvi müttəfiqlərini əmin etməli olacaq. Əfqanıstandan çıxmasına baxmayaraq, Amerika hələ də onların təhlükəsizliyinə və beynəlxalq normaların qorunmasına dərindən sadiqdir. Bugünkü Avropada bu mesaj ciddiyə alınacaq.

Yaxın Şərqdə Vaşinqtonun ənənəvi müttəfiqləri arasında administrasiya çox güman ki, daha sərt addımlar atacaq. Populyar səviyyədə, ərəb dünyasında Rusiya imperializmindən (Suriyadakı hərbi müdaxilədən tutmuş Misir, Səudiyyə Ərəbistanı və başqaları ilə daim dərinləşən təhlükəsizlik və iqtisadi əlaqələrə qədər) kifayət qədər narazılıq var. Bununla belə, siyasi müstəvidə Amerikanın Yaxın Şərqdəki əsas müttəfiqlərinə sadiqliyi ilə bağlı narahatlıqlar bir sıra ərəb dövlətlərini Moskva ilə öz münasibətlərini inkişaf etdirməyə vadar edib. Onlar qismən Amerikanın geri çəkilməsinə qarşı hedcinq kimi və qismən də Vaşinqtonun öz regional və yerli rəqiblərini yetişdirməsindən məyusluq səbəbindən yaradılıb. Bu müttəfiqləri prosesə cəlb etmək onların narahatlıqlarına ədalətli dinləmələr vermək deməkdir, bu isə Amerikanın yeni mühafizə strategiyasını gücləndirmək üçün uzun bir yolun keçilməsi deməkdir.

Nəhayət, Amerikanın tənəzzülü və ondan sonrakı dövr haqqında bütün söz-söhbətlərə baxmayaraq, İkinci Dünya Müharibəsindən sonra silahların səssiz qalmasından 80 il keçsə də, dünya hələ də ABŞ ətrafında dövr edir. Amerikalılar yalnız özlərinə olan inamlarını qoruyub saxlamalı və dünyadakı çoxsaylı dostlarına və müttəfiqlərinə açıq əl uzatmalıdırlar.